Επιτοίχιο Ανάγλυφο με λευκαρίτικα μοτίβα

ΣΧΟΛΕΙΟ: ΤΕΣΕΚ Μακάριος Γ’ Λευκωσίας
ΤΙΤΛΟΣ ΕΡΓΟΥ: «Επιτοίχιο ανάγλυφο με λευκαρίτικα μοτίβα»
ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΑΘΗΤΩΝ: 10
ΤΕΧΝΙΚΗ: Με τη χρήση μηχανών που διαθέτει η Σχολή μας, καθώς και με τη χρήση εργαλείων χειρός.
ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ: 2 μέτρα ύψος επί 1 μέτρο πλάτος περίπου
ΣΚΕΠΤΙΚΟ:
Οι μαθητές της Σχολής μας κατασκεύασαν ένα επιτοίχιο ανάγλυφο, δημιουργώντας τρισδιάστατα μοτίβα εμπνευσμένα από το λευκαρίτικο κέντημα, τοποθετημένα σε άνισα μεταξύ τους επίπεδα. Το ανάγλυφο συνδυάζει τη σκληρότητα του τσιμέντου, του μετάλλου και του ξύλου με τον ευαίσθητο χαρακτήρα του κεντήματος. Το επιτοίχιο αυτό ανάγλυφο θα διακοσμεί τη Σχολή μας και θα τοποθετηθεί σε περίοπτη θέση της κεντρικής αυλής, με στόχο να δοθεί έμφαση σε έναν κλάδο της τέχνης του κυπριακού λαϊκού πολιτισμού, που αξιοποιείται με εμπνευσμένο τρόπο από νέους στη σύγχρονη εποχή. Δίπλα από την κατασκευή θα τοποθετηθεί ένα QR Code, που θα παρέχει πληροφορίες για την ιστορία της τέχνης του λευκαρίτικου κεντήματος τόσο στους μαθητές όσο και στους επισκέπτες, που επιθυμούν να θαυμάσουν τη μοντέρνα απόδοση του κεντήματος. Πρόκειται για ένα διαθεματικό project που στηρίζεται σε καινοτόμες, βιώσιμες και ολοκληρωμένες προτάσεις από νέους που δραστηριοποιούνται στους τομείς της σύγχρονης τέχνης και οι οποίοι εργάζονται με σεβασμό στην παράδοση, με στόχο να την επανεντάξουν στη σύγχρονη καθημερινότητα.
ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ: Οι μαθητές μας αρχικά σχεδίασαν τα μοτίβα από το λευκαρίτικο κέντημα και στη συνέχεια ακολούθησε η κοπή των σχημάτων τους με μηχανήματα νέας τεχνολογίας, όπως CNC, Fiber Laser, Lazer Cutting, καθώς και με τη χρήση εργαλείων χειρός. Δημιουργήθηκαν με αυτόν τον τρόπο καλούπια για να πετύχουμε την απόδοση του λευκαρίτικου κεντήματος με διάφορα ανακυκλώσιμα υλικά που επεξεργαζόμαστε στα εργαστήρια της Σχολής μας. Για την υλοποίηση της παραπάνω κατασκευής εργάστηκαν μαθητές των Εφαρμοσμένων Τεχνών (του κλάδου της Διακοσμητικής, του Βιομηχανικού Σχεδιασμού, των Γραφικών Τεχνών και της Αρχιτεκτονικής), καθώς και του κλάδου των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών και της Ψηφιακής Τεχνολογίας. Μαζί με την πολιτιστική κουλτούρα προβάλλουμε και προωθούμε και την κουλτούρα συνεργασίας μεταξύ μαθητών διαφόρων ειδικοτήτων. Συμμετέχουν:
Μαθητές/μαθήτριες: Τμήμα ΕΔ2: Αναστασίου Δέσποινα, Αντρέου Ιφιγένεια, Γεωργίου Αναστασία, Κόμσια Άνδρεα Ράνια, Μιλτιάδους Μαριαλλένα Τμήμα ΕΓ3: Θεοχάρους Αφροδίτη, Παναγιώτου Ορέστης, Ραφαήλ Στέφανη, Σκορδέλλη Μαρία Τμήμα ΘΒΣ3: Θεοχάρους Χρίστος, Ζένιου Αβραάμ, Τσιαλής Χριστάκης, Ζαχαρίου Έλενα
ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ: Ανδρέου Μαίρη, Διακοσμητικής
Αντωνίου Ανδρέας Β.Δ., Ξυλουργικής/Επιπλοποιίας
Σιαμέλη Ελένη, Φιλόλογος
Δέσπω Πολυδώρου, Φιλόλογος
Βασίλης Χειμωνίδης, Ξυλουργικής/Επιπλοποιίας
Αιμιλία Στάμου, Μηχανικής Υπολογιστών
Αντωνίου Πιερίδου Λίτσα, Β.Δ., Φιλόλογος

Λευκαρίτικο κέντημα
Lefkara laces (Lefkaritiko)
Παραδοσιακές χειροτεχνίες
Traditional craftsmanship
Η κεντητική τέχνη υπήρξε μια από τις σημαντικότερες παραδοσιακές τέχνες των γυναικών της Κύπρου. Το λευκαρίτικο κέντημα είναι το πιο αντιπροσωπευτικό δείγμα της παραδοσιακής κεντητικής τέχνης του ημιορεινού χωριού Λεύκαρα (Πάνω και Κάτω) απ’ όπου και η ονομασία του. Αποτελεί μετεξέλιξη των κυπριακών ασπροπλουμιών του 18ου και 19ου αιώνα και των βενετσιάνικων δαντελών τύπου reticella του 15ου και 16ου αιώνα. Η δομή των κεντημάτων ακολουθεί μια μοναδική και αυστηρή σειρά στα σχέδια με εναλλαγή κοφτών και γεμωτών (γεμάτων) σχεδίων, δημιουργώντας φως και σκιά. Για την κατασκευή τους χρησιμοποιείται λινό ύφασμα σε φυσικό χρώμα και κλωστές σε χρωματισμούς άσπρους, εκρού και καφέ. Το κέντημα κατασκευάζεται πάνω σε ειδικό μαξιλαράκι που φτιάχνει η ίδια η κεντήτρια. Η τέχνη του περνά από γενιά σε γενιά, καθώς οι μεγαλύτερες και πιο έμπειρες κεντήτριες «μυούν» τις νεότερες, κεντώντας καθισμένες στα στενά δρομάκια του χωριού και σε εσωτερικές αυλές. Οι Λευκαρίτες εμπορεύονταν τα κεντήματα στην Ευρώπη, τις Σκανδιναβικές χώρες και την Αμερική. Το λευκαρίτικο κέντημα γινόταν και σε άλλα χωριά της Κύπρου. Στα εκθέματα του τοπικού Μουσείου Παραδοσιακής Κεντητικής και Αργυροχοΐας φιλοξενείται μια ενδιαφέρουσα συλλογή από κεντήματα. Το λευκαρίτικο κέντημα συμπεριλήφθηκε στον Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO το 2009.
In the past, embroidery was one of the most important traditional crafts of Cypriot women. Lefkaritiko embroidery lace is the most representative traditional embroidery craft of the semi-mountainous village of Pano (upper) and Kato (lower) Lefkara, after which it is named. It is the continuation and evolution of the 18th and 19th century Cypriot asproploumia embroideries and the Venetian reticella laces dating from the 15th and 16th centuries. Its structure follows a unique and rigorous sequence of designs alternating between cutwork and stitch filling patterns, creating light and shadow. A natural linen fabric and threads in white, ecru and brown are used. The embroidery is created on a special cushion made by the lace-maker herself. Mastery of the craft is passed from generation to generation, as older, more experienced female lace makers teach the young in the narrow streets of the village and courtyards of their houses. The men of Lefkara traded lefkaritika embroideries in Europe, the Nordic countries and America. Lefkaritico embroideries were produced in other villages of Cyprus as well. The exhibits of the local Museum of Traditional Embroidery and Silversmith-work include an interesting collection ofembroideries. Lefkara laces were inscribed on UNESCO’s Representative List of Intangible Cultural Heritage of Humanity in 2009. http://www.unesco.org.cy/Programmes-Leykaritiko_Kentima,GR-PROGRAMMES-04-02-03-02,GR
Βίντεο:
• Lefkara Laces: Before Memories Fade
• Lefkara Laces or Lefkaritika
• Διαδικασία Λευκαρίτικου Κεντήματος

Το σχολείο μας, η ΤΕΣΕΚ Μακάριος Γ’ Λευκωσίας, συμμετέχει κατά την τρέχουσα σχολική χρονιά 2024-2025 πιλοτικά στο Πρόγραμμα «Σχολεία Πρεσβευτές Πολιτισμού - Μαθητές Πρεσβευτές Πολιτισμού», ένα δίκτυο σχολείων τα οποία τυγχάνουν επιχορήγησης για τις δράσεις τους που προάγουν τον κυπριακό πολιτισμό και συντονίζεται από το Υπουργείο Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας και το Υφυπουργείο Πολιτισμού. Την πορεία εξέλιξης των δράσεων παρακολουθεί επιτροπή, που απαρτίζεται από εκπροσώπους των δύο φορέων καθώς και ο δημιουργός Πρεσβευτής Πολιτισμού, με τον οποίο θα επιλέξει να συνεργάζεται το κάθε σχολείο. Σύμφωνα με τη συντονίστρια του προγράμματος, εκπαιδευτικό και λογοτέχνη, Έλενα Περικλέους, στόχος είναι η δημιουργία ενός δικτύου σχολείων γύρω από την πολιτιστική παιδεία.
Το Λευκαρίτικο κέντημα
Η κεντητική τέχνη υπήρξε μία από τις σημαντικότερες παραδοσιακές τέχνες των γυναικών της Κύπρου. Το λευκαρίτικο κέντημα είναι το πιο αντιπροσωπευτικό δείγμα της παραδοσιακής κεντητικής τέχνης του ημιορεινού χωριού Λεύκαρα απ’ όπου και η ονομασία του. Αποτελεί μετεξέλιξη των κυπριακών ασπροπλουμιών του 18ου και 19ου αιώνα και των βενετσιάνικων δαντελών τύπου reticella του 15ου και 16ου αιώνα. Η δομή των κεντημάτων ακολουθεί μια μοναδική και αυστηρή σειρά στα σχέδια με εναλλαγή κοφτών και γεμωτών (γεμάτων) σχεδίων, δημιουργώντας φως και σκιά. Για την κατασκευή τους χρησιμοποιείται λινό ύφασμα σε φυσικό χρώμα και κλωστές σε χρωματισμούς άσπρους, εκρού και καφέ. Το κέντημα κατασκευάζεται πάνω σε ειδικό μαξιλαράκι που φτιάχνει η ίδια η κεντήτρια. Η τέχνη του περνά από γενιά σε γενιά, καθώς οι μεγαλύτερες και πιο έμπειρες κεντήτριες «μυούν» τις νεότερες, κεντώντας καθισμένες στα στενά δρομάκια του χωριού και σε εσωτερικές αυλές. Οι Λευκαρίτες εμπορεύονταν τα κεντήματα στην Ευρώπη, τις Σκανδιναβικές χώρες και την Αμερική. Το λευκαρίτικο κέντημα ήταν διαδεδομένο και σε άλλα χωριά της Κύπρου. Στα εκθέματα του τοπικού Μουσείου Παραδοσιακής Κεντητικής και Αργυροχοΐας φιλοξενείται μια ενδιαφέρουσα συλλογή από κεντήματα. Το λευκαρίτικο κέντημα συμπεριλήφθηκε στον Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO το 2009.
Ομάδα μαθητών και μαθητριών μας μαζί με τις καθηγήτριές τους, Ελένη Σιαμέλη και Μαίρη Ανδρέου, παρακολούθησε το πρόγραμμα «Το Λευκαρίτικο Κέντημα-Πηγή Έμπνευσης», το οποίο υλοποιεί το Ίδρυμα Πολιτιστικής Δημιουργίας για παιδιά και νέους. Στη συνέχεια, οι μαθητές κατασκεύασαν ένα επιτοίχιο ανάγλυφο, δημιουργώντας τρισδιάστατα μοτίβα λευκαρίτικου κεντήματος, τοποθετημένα σε άνισα μεταξύ τους επίπεδα. Το εντυπωσιακό ανάγλυφο συνδυάζει τη σκληρότητα του τσιμέντου, του μετάλλου και του ξύλου. Πρόκειται για ένα διαθεματικό project που στηρίζεται σε καινοτόμες, βιώσιμες και ολοκληρωμένες προτάσεις από νέους που δραστηριοποιούνται στους τομείς της σύγχρονης τέχνης και οι οποίοι εργάζονται με σεβασμό στην παράδοση, με στόχο να την επανεντάξουν στη σύγχρονη καθημερινότητα. Προηγήθηκε επίσκεψη της ομάδας στα Λεύκαρα όπου έγινε επιτόπια μελέτη με επισκέψεις σε καταστήματα.
Ζητήσαμε από τις μαθήτριες που συμμετείχαν να μας περιγράψουν τη διαδικασία. Η Δέσποινα Αναστασίου, θα σημειώσει πως κατά την επίσκεψή τους στον χώρο παρατήρησαν ότι αν και υπήρχαν πολλά και διαφορετικά σχέδια μεταξύ τους, το κάθε ένα είχε τον δικό του χαρακτήρα. Η διαδικασία συνεχίστηκε με τη δημιουργία με τη χρήση του προγράμματος autocad. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στα μοτίβα που χρησιμοποιούνται.
Συνεχίζοντας, η Στέφανη Ραφαήλ εξηγεί πως τα σχέδια μεταφέρθηκαν από μέλη της ομάδας σε Lino, μια επιφάνεια πάνω στην οποία μπορούσαν να χαρξουν για να μπορέσουν στη συνέχεια να μεταφέρουν τα σχέδια πάνω στον τοίχο. Η διαδικασία μπορεί να ήταν κουραστική αλλά ήταν συναρπαστική με τη Μαριαλένα Μιλτιάδους να επισημαίνει πως το αποτέλεσμα δικαιολογεί και το υψηλό –για κάποιους– κόστος αγοράς.
Η συνεργατική αυτή διαδικασία ενθουσίασε τις μαθήτριες, οι οποίες επεσήμαναν ότι ήταν ένα εναλλακτικό μάθημα, το οποίο έγινε με διασκεδαστικό τρόπο και αποτέλεσε έναν εναλλακτικό τρόπο μάθησης!
Το επιτοίχιο αυτό ανάγλυφο εκτέθηκε στην έκθεση «λefkart VII», στον χώρο των Αρχείων Λάρνακας - Φοίβος Σταυρίδης, η οποία λειτούργησε από τις 28 Φε-βρουαρίου μέχρι τις 21 Μαρτίου. Μετά το πέρας λειτουργίας της έκθεσης τοπο-θετήθηκε σε χώρο της Σχολής. Μέσω του QR CODE δίπλα από την κατασκευή ο επισκέπτης θα μπορεί να αναζητήσει πληροφορίες για την ιστορία της τέχνης του λευκαρίτικου κεντήματος τόσο στους μαθητές/τριες όσο και για τη μοντέρ-να απόδοση του κεντήματος. Παρόμοια κατασκευή θα τοποθετηθεί και σε περίοπτη θέση σε χώρο στη σχολή, με στόχο να δοθεί έμφαση σε έναν κλάδο της τέχνης του κυπριακού λαϊκού πολιτισμού, που αξιοποιείται με εμπνευσμένο τρόπο από νέους στη σύγχρονη εποχή.
Οι μαθητές θα παρουσιάσουν το επιτοίχιο γλυπτό με τα λευκαρίτικα μοτίβα στο Μαθητικό Συνέδριο που θα διεξαχθεί στο Θέατρο Παλλάς, στη Λευκωσία, στις 10 Απριλίου. Και πάλι χίλια μπράβο στους μαθητές και τις μαθήτριες που ενδιαφέρονται και προάγουν τον πολιτισμό μας!!!
Την καθοδήγηση των μαθητών και μαθητριών για την κατασκευή του επιτοίχιου ανάγλυφου είχαν οι καθηγητές του κλάδου των Εφαρμοσμένων Τεχνών, Μαίρη Ανδρέου και Ανδρέας Αντωνίου (ΒΔ), ενώ τον συντονισμό των δράσεων επέβλεπαν οι καθηγήτριες Φιλολογικών μαθημάτων, Ελένη Σιαμέλη και Δέσπω Πολυδώρου ως Συντονίστριες του Προγράμματος «Σχολεία Πρεσβευτές Πολιτισμού - Μαθητές Πρεσβευτές Πολιτισμού».
Συμμετέχουν:
Μαθητές/μαθήτριες:
Τμήμα ΕΔ2: Αναστασίου Δέσποινα, Αντρέου Ιφιγένεια, Γεωργίου Αναστασία, Κόμσια Άνδρεα Ράνια, Μιλτιάδους Μαριαλλένα
Τμήμα ΕΓ3: Θεοχάρους Αφροδίτη, Παναγιώτου Ορέστης, Ραφαήλ Στέφανη, Σκορδέλλη Μαρία
Τμήμα ΘΒΣ3: Θεοχάρους Χρίστος, Ζένιου Αβραάμ, Τσιαλής Χριστάκης, Ζαχαρί-ου Έλενα
ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ:
Ανδρέου Μαίρη, Διακοσμητικής
Αντωνίου Ανδρέας Β.Δ., Ξυλουργικής/Επιπλοποιίας
Σιαμέλη Ελένη, Φιλόλογος
Δέσπω Πολυδώρου, Φιλόλογος
Βασίλης Χειμωνίδης, Ξυλουργικής/Επιπλοποιίας
Αιμιλία Στάμου, Μηχανικός Υπολογιστών
Αντωνίου Πιερίδου Λίτσα, Β.Δ., Φιλόλογος